Nie jest tajemnicą, że witaminy są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Znamy wiele ich rodzajów. Jedną z nich jest witamina A. Jak wpływa ona na nasze ciało i gdzie powinniśmy jej szukać?
Czym jest witamina A?
Witamina A to grupa organicznych związków chemicznych, z których najważniejszy jest retinol. Dobowe zapotrzebowanie dorosłego mężczyzny na tę witaminę wynosi 900 mikrogramów, a dorosłej kobiety nieciężarnej i niekarmiącej – 700 mikrogramów. Są to wartości niezwykle małe, lecz mimo to witaminy są niezbędne do życia.
Witamina A została odkryta w 1913 r. przez dwóch amerykańskich naukowców w postaci Emera McColluma i Marguerite Davis. Po raz pierwszy odkryto ją w tranie, czyli ciekłego tłuszczu. Otrzymuje się go z wątroby ryb i niektórych ssaków takich jak wieloryb czy foka. Tran ze względu na wysoką zawartość witaminy A oraz witaminy D (kalcytrolu) stanowi bardzo ważny środek leczniczy i suplement diety. Stosuje się go m.in w przypadku krzywicy u dzieci.
Witamina A – rola w organizmie
Witamina A odgrywa rolę w procesie widzenia. Pewna forma konformacji tej witaminy (forma trans) pod wpływem fotonu światła przekształca się w formę cis. Łącząc się z opsyną tworzy rodopsynę. Związek ten występuje w komórkach pręcikonośnych i umożliwia widzenie. Dlatego też niedobór tej witaminy prowadzi do ślepoty zmierzchowej (kurzej ślepoty).
Witaminy to związki, które umożliwiają prawidłową pracę białek enzymatycznych (stanowią tzw. grupę prostetyczną enzymów). Regulują one w ten sposób funkcjonowanie komórek. Retinol reguluje funkcjonowanie komórek tkanki kostnej. Poza utrzymywaniem odpowiedniej twardości i gęstości kośćca, chroni przed krzywym zgryzem.
Nabłonki i błony śluzowe naszego organizmu nie funkcjonowałyby prawidłowo bez witaminy A. Kondycja całej skóry jest uzależniona od tego związku chemicznego. Dodatkowo umożliwia ona prawidłowe funkcjonowanie rogówki, włosów i paznokci.
Gdzie szukać witaminy A?
Witamina A występuje powszechnie w wielu produktach spożywczych. Witamina A powstaje w organizmie człowieka z prowitaminy zwanej beta-karotenem. Prowitamina ta przekształcana jest następnie przez enzym dioksydazę w formę aktywną. Witamina A występuje zarówno w produktach pochodzenia zwierzęcego, jak i roślinnego.
Produkty zwierzęce z witaminą A
Jak już zostało wspomniane, jednym z najważniejszych źródeł witaminy A jest tran. Tłuszcz ten jest bardzo wartościowym suplementem. W witaminę A bogate są także podroby. Przede wszystkim należy tu wspomnieć o wątrobie. Narząd ten zawiera także bardzo duże ilości żelaza. Żelazo to istotny pierwiastek dla prawidłowego funkcjonowanie krwi. Innymi podrobami bogatymi w retinol jest mózg, ozory czy żołądki.
Witamina A zawarta jest także w mleku, serze, maśle oraz żółtkach jaj. Żółtka jaj zawierają wiele witamin innych niż retinol. Są to m.in. witamina D, B6, B12 (kobalamina) i witamina E. Innymi składnikami odżywczymi wartymi uwagi, które występują w żółtkach jaj są NNKT, czyli niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe. Zaliczamy do nich m.in kwas arachidonowy, linolowy i linolenowy. Dodatkowo bogate są w pierwiastek selen.
Produkty roślinne z witaminą A
Beta-karoten to związek będący pomarańczowym barwnikiem. Dlatego też duże jego ilości występują w marchwi. Już 100 gramów marchwi zawiera około 830 mikrogramów tej witaminy. Jest to wartość bliska dobowemu zapotrzebowaniu. Marchew często gości na polskich stołach. Niestety rzadziej możemy na nich spotkać dynię, szpinak czy też jarmuż, które również są bogatym źródłem witaminy A. Szpinak zawiera także duże ilości żelaza, fosfory i błonnika, który m.in. przyspiesza perystaltykę jelit. Pomidory i papryka to owoce, które również bogate są w witaminę A.
Skutki niedoboru witaminy A
Największe niedobory witaminy A obserwuje się w Indiach oraz Afryce. Awitaminozy obserwuje się często w krajach, którym głównym składnikiem diety jest ryż. Jednak naukowcy stosując techniki inżynierii genetycznej stworzyli tzw. złoty ryż będący genetycznie modyfikowanym organizmem (GMO). Stanowi on nadzieję na uratowanie przed ślepotą i śmiercią milionów dzieci.
Najbardziej charakterystycznym objawem niedoboru witaminy A jest ślepota zmierzchowa. Objawia się ona zaburzonym widzeniem w warunkach słabego oświetlenia. Schorzenie to polega na zaburzeniu powstawania rodopsyny w pręcikach siatkówki oka. Znaczna część ptaków bardzo słabo widzi po zmierzchu. Stąd potoczna nazwa ślepoty zmierzchowej – kurza ślepota.
W związku z tym, że witamina A reguluje funkcjonowanie rogówki, jej niedobór może prowadzić do schorzenia nazywanego kseroftalmina. Jest to tzw. zespół suchego oka. Innymi objawami awitaminozy są częste infekcje, a także rogowacenie łuszczenie się naskórka.
W celu utrzymania prawidłowej kondycji fizycznej należy wziąć pod uwagę kilka czynników. Są nimi aktywność fizyczna, badania profilaktyczne i zdrowa dieta. Prawidłowe odżywianie stanowi często kluczową rolę w profilaktyce wielu chorób. Świadomość na temat odżywiania się stale rośnie. Warto podtrzymywać ten trend i stale rozwijać swoją wiedzę na temat zdrowego stylu życia.
